Zasadniczym celem tego wpisu jest przedstawienie Augustynowego uzgodnienia darmowości łaski z jednej strony i odpowiedzi człowieka, z drugiej. Celem drugorzędnym jest podanie szerszego kontekstu do wypowiedzi św. Augustyna cytowanej przez Pawła Bartosika na swoim blogu:
Teraz oddajmy głos św. Augustynowi:
"Bezwzględna darmowość łaski
Pisałem już poprzednio o wierze, czyli o wierze wierzącego, wykazując jej zależność od łaski. Gdyby było inaczej, Apostoł powiedziałby: ‘Miłosierdzia dostąpiłem, bo byłem wierny’. Tymczasem powiedział przeciwnie: ‘Miłosierdzia dostąpiłem, abym był wierny’ (1 Kor 7:25). Są jeszcze i inne świadectwa, a wśród nich i następujące zdanie Apostoła: ‘Rozumcie z umiarkowaniem i wedle miary wiary, jakiej Bóg udzielił każdemu’ (Rz 12:3). Już wspomniałem te słowa Pawłowe: ‘Łaską jesteście zbawieni przez wiarę, i to nie przez was, bo ona darem Bożym jest’ (Ef 2:8). Dodaję obecnie i ten cytat z Listu do Efezjan: ‘Pokój niech będzie braciom i miłość z wiarą od Boga Ojca i Pana Jezusa Chrystusa’ (6:8). Przytoczymy jeszcze następujący urywek z Listu do Filipian: ‘Wam bowiem dane jest dla Chrystusa, abyście nie tylko weń wierzyli, ale byście także dla niego cierpieli’ (1:29). Zatem i wiara wierzących, i nadzieja cierpiących – obie należą do łaski Bożej, bo obie, według Pawła, są darem Bożym. Zwróćmy uwagę zwłaszcza na stwierdzenie Apostoła: ‘A że mamy tegoż ducha wiary’ (2 Kor 4:13). Paweł nie mówi: ‘mamy wiedzę wiary’, ale ‘ducha wiary’. Nauczyciel Narodów dlatego tak się wyraził, żeby pojęli, że wiara to dar Boży, udzielany nawet niezależnie od naszych próśb. Te słowa miały nas pouczyć, że Bóg udziela nam innych dobrodziejstw z okazji modłów o wiarę. ‘Bo jakże będą wzywać tego, w kogo nie uwierzyli’ (Rz 10:14). A więc duch łaski sprawia, że posiadamy wiarę, ażeby przez nią uprosić sobie na modlitwie możność wykonania nakazów Prawa. Apostoł dlatego ustawicznie przenosi wiarę ponad Prawo, że tylko wtedy możemy wykonać nakazy Prawa, o ile dzięki wierze wyprosimy sobie na modlitwie potrzebną pomoc.
Nawrócenie serca wykazuje darmowość łaski
Jeżeli wiara należy tylko do dziedziny wolnej woli i nie jest darem Bożym, to dlaczego na modlitwie prosimy o wiarę dla tych, którzy nie chcą wierzyć? Nasze zabiegi byłyby bezskuteczne, gdybyśmy nie byli słusznie przekonani, że wszechmoc Boża może do wiary skłonić nawet przewrotną i przeciwną wierze wolę. Do drzwi wolnej woli Pan puka tymi słowy: ‘Dziś, jeśli głos jego usłyszycie, nie zatwardzajcie serc waszych’ (Ps 94, 8). Gdyby Bóg nie mógł usunąć zatwardziałości serca, nie powiedziałby za pośrednictwem proroka: 'Odejmę od nich serce kamienne, a dam im serce z ciała' (Ez 11, 19). Apostoł jasno wykazał w tych słowach zapowiedz Nowego Testamentu: ‘Listem naszym jesteście wy, napisanym nie atramentem, lecz Duchem Boga żywego; nie na tablicach kamiennych, ale na żywych tablicach serca z ciała’ (2 Kor 3, 2—5). Nie sądźmy, jakoby słowa te miały do życia cielesnego zachęcać chrześcijan, którzy winni żyć w duchowy sposób. Tu zatwardziałe serca przyrównuje się do nie czującego kamienia; stąd można tez porównać serce rozumiejące do ciała, które czuje. Tak bowiem wyraża się Ezechiel prorok: ‘I dam im serce inne, i ducha nowego dam im, i wyrwę serce kamienne z ciała ich i dam im serce z ciała czułe, żeby chodzili według przykazań moich i zachowywali moje rozkazy, i pełnili je, aby byli mi ludem, a ja bym był Bogiem ich, mówi Pan’ (Ez 11, 19—20). Czyż zatem nie jest niedorzecznością twierdzić, ze usuniecie serca kamiennego nastąpiło wskutek zasługi dobre j woli ludzkiej? Przecież serce kamienne oznacza wlanie wolę zatwardziałą i nieugiętą wobec Boga. Gdzie istnieje uprzednio dobra wola, tam nie ma serca zatwardziałego.
W innym miejscu Bóg bardzo wyraźnie ukazuje przez tegoż proroka, ze dokonał wielkich czynów nie ze względu na jakieś zasługi Żydów, ale dla sławy swojego Imienia: ‘[Nie dla was] Ja czynię, domu Izraela, ale dla imienia mego świętego, któreście znieważyli wśród narodów, do których weszliście. I uświęcę imię, moje wielkie, które znieważyliście wśród narodów, które znieważyliście pośród nich, aby poznały narody, żem ja Pan, mówi Pan zastępów, gdy się uświęcę przez was przed oczyma ich. Bo wezmę was z narodów i zgromadzę was ze wszystkich ziem, i sprowadzę was do ziemi waszej. I pokropię was wodą czystą i będziecie oczyszczeni od wszystkich nieczystości waszych, i od wszystkich bałwanów waszych oczyszczę was. I dam wam serca nowe, i dam wam ducha nowego, i będzie wyjęte serce kamienne z ciała waszego, i dam wam serce z ciała. I ducha mego dam wam, i uczynię, ze według rozkazów moich chodzić, sądów moich strzec i czynić je będziecie’. Kto nie widzi, kto nie czuje, ze Bóg udziela tej łaski niezależnie od zasług dobrej woli, ten musi być ślepcem albo z kamienia, gdyż nie pojmuje słów i świadectwa Pańskiego: ‘Ja czynię, domu Izraela, ale dla imienia mego świętego’. Dlaczego Bóg powiedział: ‘Ja czynię, ale dla imienia mego świętego’? Tylko dlatego, by Żydzi nie przypisywali wielkich czynów Bożych swoim zasługom. Tego właśnie nie wstydzą się twierdzić pelagianie. Pan wskazuje, ze Żydzi nie tylko nie mieli wcale zasług poprzedzających udzielenie łaski, ale co więcej, dopuścili się złych czynów przed otrzymaniem łaski. Któż nie widzi, jak strasznym złem jest zniewaga imienia Pańskiego? A jednak ze względu na samo imię moje — mówi Pan — któreście znieważyli, a nie ze względu na was, uczynię was dobrymi. ‘I uświęcę imię moje wielkie, które znieważyliście wśród narodów, które znieważyliście pośród nich’. Imię Jego, które wyżej nazwał Bóg świętym, święci się. O to właśnie prosimy w Modlitwie Pańskiej: ‘Święć się imię Twoje’, to znaczy, aby święciło się imię Boże, wśród ludzi; to imię, które jest samo przez się bez wątpienia święte. Wreszcie Pan dodaje: ’I będą wiedziały narody, żem ja Pan, mówi Pan, gdy się uświęcę w was’. Aczkolwiek Bóg jest święty, uświęca się jednak w obdarowanych łaską, usuwając z nich serce zatwardziale, znieważające imię Pańskie.
Udział wolnej woli
W tym stanie rzeczy, ażeby zapobiec mniemaniu o nieużyteczności wolnej woli ludzkiej, powiedziane jest w psalmie: ‘Nie zatwardzajcie serc waszych’ (94, 8). A za pośrednictwem Ezechiela Pan napomina Żydów: ’Odrzućcie od siebie całą bezbożność waszą, której bezbożnie dopuściliście się, a uczyńcie sobie serce nowe i ducha nowego. Czemu macie umierać, domu Izraelów? mówi Pan. Bo nie chcę śmierci umierającego, mówi Pan, nawróćcie się, a będziecie żyli’ (18, 31—32). Pamiętajmy, że do Tego, który mówi: ’Nawróćcie się, a będziecie żyli’, mówimy: ’Nawróć nas, Boże’ (Ps 84, 5). Pamiętajmy, ze On mówi: ,’Odrzućcie od siebie całą bezbożność waszą’, choć sam ‘może usprawiedliwić grzesznika’ (Rz 4, 5). Pamiętajmy też, że Ten, który powiedział: ‘Uczyńcie sobie serce nowe i ducha nowego’, jest Tym, co powiedział: ’Dam wam serce nowe i ducha nowego’ (Ez 36, 26). Jak uzgodnić te dwa zdania: ‘Uczyńcie sobie’ i ,’dam wam’? Dlaczego Bóg rozkazuje, jeśli sam jest dawcą? Dlaczego daje, jeśli człowiek ma spełnić rozkaz? Dlaczego? Ponieważ daje to, co nakazuje, kiedy dopomaga człowiekowi, aby spełnił otrzymany rozkaz Boży. Zawsze posiadamy wolną wolę, ale nie zawsze dobrą. Wolna wola albo jest wolna od sprawiedliwości, służąc grzechowi, wówczas jest zła; albo jest wolna od grzechu, służąc sprawiedliwości, i wtedy jest dobra. Łaska zaś Boża zawsze jest dobra i dobrą wolą darzy człowieka, który poprzednio miał złą wolę. Dzięki łasce zaczątek dobrej woli dochodzi do takiej siły, że — mocno i doskonale chcąc — jest w stanie wypełnić Boże przykazania przyjęte przez wolę. Do tego odnoszą się słowa Pisma: ‘Jeśli będziesz chciał, będziesz chował przykazania’ (Ekl 15, 16—LXX). Zatem kto chce, a nie może wykonać przykazań, niech uzna słabość swej woli i niech prosi o wolę na tyle potężną, by wystarczyła do wykonania przykazań. Na tym polega pomoc Boża, ze uzdalnia człowieka do pełnienia rozkazów Bożych. Wtedy wola jest pożyteczna, gdy umożliwia wykonanie przykazań i wtedy pożyteczną jest możność wykonania, gdy łączy się z wolą. Do czego służy wola, jeśli nie możemy podołać obowiązkom, które pragniemy spełnić, albo kiedy nawet możliwych nie chcemy wykonać?" (Św. Augustyn, "Traktaty o łasce", str. 130-133)
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz