10 „Nie ma sprawiedliwego, nawet ani jednego,Jak na to odpowiedzieć? Przez ostatnie kilka tygodni myślałem o tym. W tym czasie kilka razy przeczytałem List do Rzymian, ze szczególnym skupieniem uwagi na rozdziałach 1-3. Im dłużej się nad tym zastanawiałem, tym bardziej jasne stawało się dla mnie, że interpretacja OwenFana i innych kalwinistów jest nie do utrzymania i sprzeczna z intencjami św. Pawła. Ten wpis to próba podzielenia się owocami moich przemyśleń.
11 nie ma rozumnego, nie ma, kto by szukał Boga.
12 Wszyscy zboczyli z drogi, zarazem się zepsuli, nie ma takiego, co dobrze czyni, zgoła ani jednego.
13 Grobem otwartym jest ich gardło, językiem swoim knują zdradę, jad żmijowy pod ich wargami,
14 ich usta pełne są przekleństwa i goryczy;
15 ich nogi szybkie do rozlewu krwi,
16 zagłada i nędza są na ich drogach,
17 droga pokoju jest im nie znana,
18 bojaźni Bożej nie ma przed ich oczami.”(Rz 3:10-18)
Najpierw trzeba powiedzieć coś na temat samej zasady cytowania. Ktoś powiedział, że „Tekst bez kontekstu jest pretekstem”. Słusznie. Nie inaczej było to rozumiane przez natchnionych Autorów Nowego Testamentu. Dla Żydów, cytat przywołuje nie tylko konkretne cytowane zdanie, ale także cały kontekst danej wypowiedzi[*].
Komentarze do Rz 3:10-18 podają, że ten fragment to zebrane razem cytaty wzięte z różnych Ksiąg Starego Testamentu: z Ps 14:1nn; 5:10; 10:7; Iz 59:7n; Ps 36:2. Zgodnie z zasadą cytowania, Rz 3:10-12 przywołuje nie tylko początkowe wersety Ps 14, ale cały Psalm 14; podobnie Rz 3:13ab przywołuje nie tylko Ps 5:10, ale cały Ps 5; dalej, Rz 3:13c to nie tylko odniesienie do Ps 140:4, ale do całego Psalmu 140; Rz 3:14 to nie tylko przywołanie Ps 10:7, ale całego Psalmu 10; Rz 3:15-17 przywołuje nie tylko zdania Iz 59:7-8, ale cały kontekst rozdziału 59 z Księgi Proroka Izajasza; w końcu Rz 3:18 to nie tylko jedno zdanie Ps 36:2, ale cały kontekst Psalmu 36.
Żeby zatem odkryć, co miał na myśli św. Paweł trzeba zajrzeć do tych Ksiąg, do kontekstów cytowanych wersetów. Ograniczmy się do dwóch najobszerniejszych, a jednocześnie najbardziej charakterystycznych z 5 cytatów ze ST obecnych w Rz 3:10-18.
Psalm 14:
1 Mówi głupi w swoim sercu: «Nie ma Boga». Oni są zepsuci, ohydne rzeczy popełniają, nikt nie czyni dobrze.Zauważamy, że w wierszu 4 Pan Bóg mówi o „swoim ludzie”; w wersecie 5 jest napisane o „pokoleniu sprawiedliwym”. Zatem cytat z tego Psalmu nie mówi o całkowitym zepsuciu ludzkości, jak to chcą mieć kalwiniści, ale o czymś innym. O czym? Wrócę do tego w dalszej części tego tekstu.
2 Pan spogląda z nieba na synów ludzkich, badając, czy jest wśród nich rozumny, który szukałby Boga.
3 Wszyscy razem zbłądzili, stali się nikczemni: nie ma takiego, co dobrze czyni, nie ma ani jednego.
4 Czyż się nie opamiętają wszyscy, którzy czynią nieprawość, którzy lud mój pożerają, jak gdyby chleb jedli, którzy nie wzywają Pana?
5 Tam zadrżeli ze strachu, gdyż Bóg jest z pokoleniem sprawiedliwym.
6 Chcecie udaremnić zamiar biedaka: lecz Pan jest jego ucieczką.
7 Kto przyniesie z Syjonu zbawienie Izraela? Gdy Pan odmieni los swego narodu, Jakub się rozraduje, Izrael się ucieszy. (Ps 14:1-7)
Jak powiedzieliśmy, Rz 3:15-17 przywołuje nie tylko wersety Iz 59:7n, ale cały kontekst rozdziału 59 z Księgi Proroka Izajasza:
1 Nie! Ręka Pana nie jest tak krótka, żeby nie mogła ocalić, ani słuch Jego tak przytępiony, by nie mógł usłyszeć.Zacytowany rozdział z Proroka jest bardzo znamienny. Na tle tego kontekstu widać, że Izajasz mówiąc w wersetach 7 i 8 o tych, których „nogi biegną do zbrodni, spieszą się do rozlania krwi niewinnej”, którzy mają „zbrodnicze zamysły” i „nie znają drogi pokoju”, którzy „nie mają prawości w ich postępowaniu”, itd., nie mówi o nie-Izraelitach; nie, on mówi o ludziach, którzy należą do Izraela, ale łamią prawo dane Izraelowi. Skąd ta pewność? Bo już w następnych wierszach, Autor zmienia osobę i w wersetach 9-12 pisze „my”:
2 Lecz wasze winy wykopały przepaść między wami a waszym Bogiem; wasze grzechy zasłoniły Mu oblicze przed wami tak, iż was nie słucha.
3 Bo krwią splamione są wasze dłonie, a palce wasze - zbrodnią. Wasze wargi wypowiadają kłamstwa, a przewrotności szepce wasz język.
4 Nikt nie skarży się do sądu według słuszności i nikt tam szczerze sprawy nie dochodzi: byleby się oprzeć na fałszu i powiedzieć kłamstwo, byle uknuć podstęp i spłodzić niegodziwość.
5 Tłuką jaja żmijowe i tkają pajęczyny; kto zjada te jaja, umiera, gdy je stłucze, wylęga się żmija.
6 Tkaniny ich nie posłużą na ubranie, nie można się przyodziać ich wyrobami. Czyny ich to czyny niegodziwe, dzieło krzywdy jest w ich rękach.
7 Nogi ich biegną do zbrodni, spieszą się do rozlania krwi niewinnej. Zamysły ich - zamysły zbrodnicze, spustoszenie i zagłada są na ich drogach.
8 Nie znają drogi pokoju, prawości nie ma w ich postępowaniu. Uczynili krętymi dla siebie własne swoje ścieżki, kto nimi chodzi, nie zazna spokoju.
9 Dlatego prawo jest od nas dalekie i sprawiedliwość do nas nie dociera. Oczekiwaliśmy światła, a oto ciemność, jasnych promieni, a kroczymy w mrokach.
10 Jak niewidomi macamy ścianę i jakby bez oczu idziemy po omacku. Potykamy się w samo południe jak w nocy, w pełni sił jesteśmy jakby umarli.
11 My wszyscy ryczymy jak niedźwiedzie i jak gołębie ciągle jęczymy. Spodziewaliśmy się prawa, ale go nie ma, i wybawienia, ale dalekie jest od nas.
12 Bo rozmnożyły się występki nasze przed Tobą i grzechy nasze przeciwko nam świadczą. Tak, jesteśmy świadomi naszych występków i uznajemy nasze nieprawości:
13 przestępowanie przykazań i zapieranie się Pana, odstępstwa od Boga naszego, namowy do przeniewierstwa i buntu, obmyślanie i wypowiadanie z serca słów kłamliwych.
14 I tak precz odsunięto prawo, a sprawiedliwość stoi w oddaleniu; zachwiała się prawda na placu, i prawość wejść tam nie może.
15 I tak zabrakło wierności, a rzadko kto zła unika. Pan ujrzał i złem się wydało w Jego oczach, że nie było prawa.
16 Ujrzał też, że brakowało ludzi, i zdumiał się, że nie było orędownika. Wówczas Jego ramię przyniosło Mu zwycięstwo, a Jego sprawiedliwość była Mu podporą.
17 Przywdział sprawiedliwość jak pancerz i hełm zbawienia włożył na swą głowę. Przyoblókł się w odzienie pomsty, jakby w suknię, i jakby płaszczem okrył się zazdrosną miłością.
18 Stosownie do zasług odpłaci każdemu: swoim przeciwnikom - gniewem, swym wrogom - odwetem. Wyspom też odpłaci odwetem.
19 Od Zachodu ujrzą imię Pana i od Wschodu słońca - chwałę Jego, bo przyjdzie On jak gwałtowny potok, pędzony tchnieniem Pańskim.
20 Lecz do Syjonu przyjdzie jako Odkupiciel i do nawróconych z występków w Jakubie - wyrocznia Pana.
21 Co do Mnie, takie jest przymierze moje z nimi, mówi Pan: «Duch mój, który jest nad tobą, i słowa moje, które włożyłem ci w usta, nie zejdą z twych własnych ust ani z ust twoich dzieci, ani z ust potomków twoich synów, odtąd i na zawsze - mówi Pan. (Iz 59:1-21)
9 Dlatego prawo jest od nas dalekie i sprawiedliwość do nas nie dociera. (…)Wnioski na podstawie cytowanych zdań odczytanych w szerszym kontekście:
12 Bo rozmnożyły się występki nasze przed Tobą i grzechy nasze przeciwko nam świadczą. Tak, jesteśmy świadomi naszych występków i uznajemy nasze nieprawości:
13 przestępowanie przykazań i zapieranie się Pana, odstępstwa od Boga naszego, namowy do przeniewierstwa i buntu, obmyślanie i wypowiadanie z serca słów kłamliwych.
1. W żadnym z tych tekstów wziętych ze Starego Testamentu nie ma mowy o całkowitym zepsuciu ludzkości.
2. Cytowane Psalmy mówią o tym sposób domyślny (implicite), natomiast w Iz 59 jest napisane w sposób jasny (explicite), że św. Paweł odnosi Rz 3:10-18 nie do pogan, ale do tych, którzy według ciała należeli do Izraela, ale mimo to przez fakt łamania Prawa w istocie nie należeli do Izraela, co więcej: byli wrogami Bożego ludu (por. Rz 9:6-7).
To jest właśnie sedno tego, co chce przekazać swoim adresatom św. Paweł. Innym potwierdzeniem jest kontekst samego rozdziału 3 Listu do Rzymian:
1. W wersecie 3 jest napisane: „Bo i cóż, jeśli niektórzy (Żydzi) stali się niewierni, czyż ich niewierność miałaby zniweczyć wierność Boga?” Widać wyraźnie, że św. Pawłowi nie chodzi o przekazanie nauki o całkowitym zepsuciu wszystkich ludzi, ale o niewierności części narodu wybranego.
2. Zdanie bezpośrednio poprzedzające tytułowy cytat jest wprowadzeniem mówiącym, do kogo będzie się on odnosił: „Cóż więc? Czy mamy przewagę? Żadną miarą! Wykazaliśmy bowiem uprzednio, że tak Żydzi, jak i poganie są pod panowaniem grzechu, tak jak jest napisane:".
3. Zaraz w następnym po cytowanych wersetach 10-18, czyli w Rz 3:19 czytamy: „A wiemy, że wszystko, co mówi Prawo, mówi do tych, którzy podlegają Prawu. I stąd każde usta muszą zamilknąć i cały świat musi się uznać winnym wobec Boga” (Rz 3:19). W tym wersecie Apostoł mówi, że poprzedzające je wersety, jak zresztą cały rozdział 3 Listu do Rzymian odnosi się do Żydów.
Na potwierdzenie tego przytoczę komentarz św. Augustyna do Psalmu 81:12 (werset 81:12 w Biblii Tysiąclecia odpowiada 81:11 według numeracji podanej w Wulgacie):
„Lecz mój lud nie posłuchał mego głosu: Izrael nie był Mi posłuszny”. Doktor Kościoła komentuje ten werset: „On (Pan Bóg) nie mówi tego do nikogo innego, jak tylko do swojego ludu. Bo wiemy, że „wszystko, co mówi Prawo, mówi do tych, którzy podlegają Prawu” (Rz 3:19). I Izrael nie był mi posłuszny. Kto? Komu? Izrael w stosunku do Mnie”. ( http://www.ccel.org/ccel/schaff/npnf108.ii.LXXXI.html )Pisze o tym także św. Tomasz z Akwinu komentując List do Rzymian:
290. Następnie (w. 19) w trzech punktach objaśnia Apostoł przytoczone słowa Pisma. Po pierwsze, wskazuje, do kogo się odnoszą. Po wtóre (w. 19b), wyjaśnia ich intencję. Po trzecie (w. 20), uzasadnia to, co tam zostało powiedziane.Jaka jest więc wymowa Rz 3:10-18? Jest to widoczne w szerszym kontekście. W wielkim skrócie: w Rz 1 Apostoł stwierdza, że poganie potrzebują usprawiedliwienia; Rz 2-3: usprawiedliwienia potrzebują również Zydzi, ponieważ Prawo nie przyniosło im usprawiedliwienia, a dało im tylko świadomość grzechu. Zatem i jedni i drudzy potrzebują Chrystusa.
291. Co do pierwszego punktu, zauważmy, że Żydzi, przeciw którym Apostoł tutaj przemawia, mogli dla swojego usprawiedliwienia wypaczyć sens przytoczonego tekstu i twierdzić, że słowa te należy odnosić do pogan, a nie do Żydów. Lecz Apostoł odcina się od takiej interpretacji: Wiemy, że wszystko, co mówi Prawo, mówi do tych, którzy podlegają Prawu – to znaczy do tych, którym Prawo zostało dane i którzy do Prawa się przyznają: „Mojżesz dał nam Prawo” (Pwt 33:4). Poganie zaś nie byli pod Prawem, toteż przytoczone słowa odnoszą się do Żydów.
292. Można na to postawić dwa zarzuty. Po pierwsze, że przytoczone słowa nie zostały wzięte z Prawa, ale z Psalmów. Na to odpowiadamy, że niekiedy nazwą Prawa obejmuje się cały Stary Testament, nie tylko pięć ksiąg Mojżesza. Czytamy w J 15:25: „aby się wypełniło słowo, napisane w Prawie: Nienawidzili mnie bez powodu”, a napisane to jest w Starym Testamencie (Ps 35:19), ale nie w Pięcioksięgu Mojżesza, który ściśle nazywa się Prawem. W takim również sensie Prawo jest rozumiane tutaj.
Niekiedy bowiem Stary Testament dzieli się na trzy części, mianowicie na Prawo, Psalmy i Proroków: „Musi się wypełnić wszystko, co napisane jest o Mnie w Prawie Mojżesz, w Psalmach i u Proroków” (Łk 22:24). Kiedy indziej znów cały Stary Testament dzieli się na dwie części, mianowicie na Prawo i Proroków: „Na tych dwóch przykazaniach opiera się całe Prawo i Prorocy” (Mt 22:40). Psałterz wlicza się również do Proroków.
293. Drugi zarzut jest następujący: W Prawie, w znaczy w Starym Testamencie, wiele mów odnosi się do innych narodów, jak to wynika z wielu miejsc u Izajasza i Jeremiasza, zawierających mowy przeciw Babilonowi oraz innym narodom. Zatem nie wszystko, co mówi Prawo, mówi do tych i o tych, którzy żyją pod Prawem.
Na to odpowiadamy, że wszystko, co mówi się tam w sposób nieokreślony, wydaje się odnosić do tych, którym zostało dane Prawo. Kiedy natomiast Pismo mówi o innych, wyraźnie to zaznacza w tytule, kiedy na przykład powiada: „Brzemię Babilonu” (Iz 13:1), albo: „Brzemię Tyru” (Iz 23:1) itp.
To, co w Starym Testamencie mówi się przeciw innym narodom, odnosiło się w jakiś sposób do Żydów, ile niepowodzenia tamtych były głoszone im na pociechę lub jako groźba. Podobnie kaznodzieja powinien mówić to, co odnosi się do tych, którym głosi, a nie to, co się odnosi do innych. „Opowiedz mojemu ludowi ich grzechy” (Iz 58:1) – nie grzechy innych. (Św. Tomasz z Akwinu, “Wykład Listu do Rzymian”, str. 61).
____________________
[*] Por.: “As with other rabbinic citations from the Tanakh, the phrase quoted is meant to call to mind the entire context…” (Stern, D. H. (1996, c1992). Jewish New Testament Commentary : A companion volume to the Jewish New Testament (electronic ed.) (Ro 3:20). Clarksville: Jewish New Testament Publications.)
oraz: “Since the citing of a Bible quotation in a Jewish text is meant to call to mind the entire context of the passage, it is worthwhile considering all of the tenth chapter of the prophet Hosea.” (tamże, Lk 23:30)
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz