Platon prorokiem Chrystusa?

Pytanie jest prowokujące, ale owa „prowokacja” jest jak najbardziej uzasadniona. To, co Platon napisał, doskonale wpisuje się w zapowiedzi odnoszące się do Mesjasza – człowieka sprawiedliwego i cierpiącego. Dla porównania wybrane fragmenty Starego Testamentu – te, które mogliśmy usłyszeć uczestnicząc w Mszy św. w ostatni piątek i sobotę:

"Zróbmy zasadzkę na sprawiedliwego… (…). Dotknijmy go obelgą i katuszą, by poznać jego łagodność i doświadczyć jego cierpliwości. Zasądźmy go na śmierć haniebną, bo, jak mówił, będzie ocalony". (Mdr 2, 12.19-20).

„Ja zaś jak baranek oswojony, którego prowadzą na rzeź, nie wiedziałem, że powzięli przeciw mnie zgubne plany: ‘Zniszczmy drzewo wraz z jego mocą, zgładźmy go z ziemi żyjących, a jego imienia niech już nikt nie wspomina!’”. (Jr 11, 19).

„W ‘Państwie’ (lub inne tłumaczenie tytułu: „Rzeczpospolitej”) Platon zadaje pytanie: Gdyby na ziemi pojawił się człowiek idealnie sprawiedliwy, jaki byłby jego los? Dochodzi do wniosku, że sprawiedliwość jakiegoś człowieka tak naprawdę jest dopiero wtedy pełna i sprawdzona, jeśli przyjmie ona zewnętrzny pozór niesprawiedliwości, bo tylko wtedy można poznać, że ów człowiek nie kieruje się opinią ludzką, ale postępuje sprawiedliwe jedynie ze względu na samą sprawiedliwość. Tak to według tego wielkiego filozofa, człowiek naprawdę sprawiedliwy na tym świecie musi być niezrozumiany i prześladowany; Platon posuwa się nawet do stwierdzenia: ‘Powiedzą: „Nasz sprawiedliwy człowiek musi być ubiczowany, torturowany, związany łańcuchami”; wypalą mu oczu, i w końcu, po wszelkiego rodzaju cierpieniach, zostanie ukrzyżowany[1]…’”.[2]

---

[1] Grecki oryginał dosłownie: “wpity na pal”. Tak tłumaczy Władysław Witwicki w wydaniu z 2003 r. (Wydawnictwo Antyk): „na pal zostanie wpity”. Sprawdziłem, skąd wynika ta różnica. W oryginale greckim Platon użył słowa: ἀνασχινδυλευθήσεται od ἀνασχινδυλεύω. To słowo jest równoważnikiem czasownika ἀνασκολοπίζω, a to z kolei było używane przez Herodota i Filona zamiennie ze słowem ἀνασταυρόω oznaczającym „ukrzyżować”. (Na podstawie: Liddell, H. G., Scott, R., Jones, H. S., & McKenzie, R. (1996). A Greek-English lexicon).

[2] In the Republic the great philosopher asks what is likely to be the position of a completely just man in this world. He comes to the conclusion that a man’s righteousness is only complete and guaranteed when he takes on the appearance of unrighteousness, for only then is it clear that he does not follow the opinion of men but pursues justice only for its own sake. So according to Plato the truly just man must be misunderstood and persecuted in this world; indeed, Plato goes so far as to write: “They will say that our just man will be scourged, racked, fettered, will have his eyes burnt out, and at last, after all manner of suffering, will be crucified.…” This passage, written four hundred years before Christ, is always bound to move a Christian deeply. Serious philosophical thinking here surmises that the completely just man in this world must be the crucified just man; something is sensed of that revelation of man which comes to pass on the Cross. (Ratzinger, J. (1992). Co-Workers of the Truth: Meditations for Every Day of the Year. (M. F. McCarthy & L. Krauth, Trans., I. Grassl, Ed.) (pp. 92–93). San Francisco: Ignatius Press.).