Siedemdziesięciu (albo siedemdzisięciu dwóch)

Według Tomasza Sulimy liturgiczne wspomnienie siedemdziesięciu apostołów w Cerkwi „zostało ustanowione po to, by ukazać równość czci okazywanej każdemu z nich i tym samym zapobiec różnicom w kulcie, otaczającym apostołów. Zostali oni wybrali przez Pana Boga Jezusa Chrystusa, by głosić Dobrą Nowinę całemu wszechświatu”. 

Cytowane zdania zawierają pół prawdy, bo łączą prawdziwe stwierdzenie ze stwierdzeniem nieprawdziwym. Prawdziwym jest to drugie zdanie: Liczba „70” uczniów wyraża ideę powszechności – wskazuje na cały świat, wszystkie narody (musimy pamiętać, że owych siedemdziesięciu nie zostało nazwanych „apostołami”), w odróżnieniu od liczby „12” (Apostołów) – nawiązującej do dwunastu pokoleń Izraela. Ale jak obecność liczby „70” nie powoduje zawieszenie wymowy liczby „12”, tak wskazanie w Biblii na powszechność, nie oznacza odwołania szczególnego wyboru Izraela (w Starym Testamencie) czy szczególnego znaczenia Dwunastu Apostołów. Bo przecież powołanie jest dane ze względu na wszystkich, ale niekoniecznie oznacza zniesienie hierarchii wśród nich.

Powołanie siedemdziesięciu uczniów wskazuje na powszechność posłania Kościoła. Ale jednocześnie Pismo św. daje jednoznaczne świadectwo, że Kościół zbudowany jest na fundamencie DWUNASTU. Jednak i wśród owych Dwunastu istnieje hierarchia: Piotr przedstawiany jest zawsze jako pierwszy, i do niego, jako jedynego z wszystkich Apostołów odnoszą się słowa Pana: „Na TOBIE wybuduję Mój Kościół”. I żadnemu innemu z Apostołów (branemu z osobna jako jednostka) nie dał Pan kluczy królestwa niebieskiego. Dlatego mówienie o „równości wśród apostołów” jest w istocie lekceważeniem słów Pana.

Żeby zrozumieć symbolikę liczby „70” trzeba odwołać się do Starego Testamentu. Według starożytnych Żydów, komentujących rozdziały 10 i 11 Księgi Rodzaju, jest to liczba WSZYSTKICH narodów. Zostało to uwzględnione w celebrowanych przez Izraelitów świętach i składanych przez nich ofiarach ze zwierząt.

Ofiary z młodych cielców składanych w poszczególne dni Święta Namiotów były składane za wszystkie narody pogańskie. Zostały one opisane w Księdze Liczb w rozdz. 29. Wersety 13, 17, 20, 23, 26, 29 i 32 tego rozdziału podają liczbę młodych cielców składanych na ofiarę w kolejne dni: 13, 12, 11, 10, 9, 8, 7. Suma tych ofiar składanych w przeciągu 7 dni wynosi 70. Ósmego dnia, na zakończenie Święta Namiotów było uroczyste zebranie całej społeczności, a na ofiarę składano jednego młodego cielca (29, 36). Poniżej przytoczę fragment żydowskiego komentarza wyjaśniającego symbolikę tych liczb:

„Ostry kontrast pomiędzy ilością składanych na ofiarę młodych cielców w liczbie siedemdziesiąt w ciągu siedmiu dni i tylko jednym ósmego dnia był powodem powstania tego midrasza:

‘Czytając Księgę Liczb możesz się przekonać, że Izrael w ciągu siedmiu dni miał złożyć na ofiarę siedemdziesiąt młodych cielców jako zadośćuczynienie za siedemdziesiąt narodów. Izrael mówi: 'Panie sprawujący rządy nad światem! Oto składamy za nich siedemdziesiąt młodych cielców i oni powinni odpłacić nam miłością, ale przecież nas nienawidzą! Jak jest napisane: ‘W zamian za moją miłość, stali się moimi wrogami’ (Ps 109, 4)". Święty, niech będzie błogosławiony, odpowiedział im: ‘Teraz zatem złóżcie ofiarę za siebie: ósmego dnia … jednego młodego cielca’ (29, 35-36). To można porównać do króla, który urządził przyjęcie trwające siedem dni i zaprosił wszystkich ludzi z prowincji na czas trwania tych siedmiu dni święta. Kiedy skończyły się te siedem dni świętowania, powiedział do swojego przyjaciela: ‘Wypełniliśmy obowiązek wobec wszystkich ludzi z prowincji, zróbmy teraz wszystko, co w naszej mocy, ty i ja, z wszystkiego, co posiadamy – funt mięsa, czy rybę, czy jarzyny’. W podobny sposób Święty, niech będzie błogosławiony, powiedział do Izraela: ‘Ósmego dnia będzie dla was zebranie świąteczne’; dołóżcie starań i poszukajcie na tę okazję wszystko, co możecie znaleźć: ‘jednego młodego cielca’ (29, 35-36)’”.[1]

Myślę, że dobrym podsumowaniem znaczenia liczby tych ofiar są te słowa:

„W istocie cała symbolika święta (namiotów), zaczynającego się wraz zakończeniem zbiorów, za które było dziękczynieniem, wskazywała na przyszłość. Przyznawali to sami Rabini. Uważali oni, że ta dziwna liczba ofiarnych byków (składanych w czasie święta trwającego tydzień) – siedemdziesiąt w sumie – odnosiła się do 'siedemdziesięciu narodów' pogańskich”.[2]

Innymi słowy: wskazywała na powszechność, ale nie oznaczała zniesienia wyjątkowości powołania samego Izraela, tak jak powołanie i posłanie siedemdziesięciu uczniów oznacza uniwersalny wymiar posłania Kościoła, ale na pewno nie zniesienie szczególnego znaczenia Dwunastu, a wśród nich pierwszeństwa Piotra.

---

[1] (Milgrom, J. (1990). „Numbers”. The JPS Torah Commentary (249). Philadelphia: Jewish Publication Society.)

[2] Indeed, the whole symbolism of the Feast, beginning with the completed harvest, for which it was a thanksgiving, pointed to the future. The Rabbis themselves admitted this. The strange number of sacrificial bullocks – seventy in all – they regarded as referring to ‘the seventy nations’ of heathendom. (Alfred Edersheim, “Life and Times of Jesus the Messiah” podaję za: http://www.ccel.org/ccel/edersheim/lifetimes.ix.vi.html )