Skała czy kamień?

Już prawie rok minął od czasu, kiedy to nieznany mi młody człowiek nawiązał ze mną kontakt przez internet i zwrócił się do mnie z prośbę o pomoc w odparciu zarzutu, z jakim się spotkał. Napisał:

„Mianowicie filolog antyczny, tłumacz tekstów, mówi, iż jest to imię przymiotnikowe: ‘skalisty, skalny’ podobnie jak ‘Paulos’- ‘mały’. Mówi więc, że ‘Petros to nie skała’ a jeśli już koniecznie w rzeczowniki to: ‘Skalosz, Skalniak’.”

W odpowiedzi przesłałem mu linki do wpisów na moim blogu oraz do strony apologetycznej Marka Piotrowskiego (zamieszczam je poniżej). Po zapoznaniu się z tymi tekstami odpowiedział, że nie ma już żadnych wątpliwości.

Minął prawie rok… i w ostatnich dniach mój fejsbukowy przyjaciel odezwał się znowu:

„Petros to jednak jest kamień a nie skała”. I jako uzasadnienie podał dwa cytaty biblijne:

„Otworzyli tajemne drzwi w suficie i zabili wodza, zrzucając na niego kamienie (πέτρους, czyt. petrus). Potem pocięli ich na kawałki, a głowy odcięli i wyrzucili tym, którzy byli na zewnątrz”. (2 Mch 1:16 BT).

„Widząc gwałtowne postępowanie Lizymacha, jedni pochwycili za kamienie (πέτρους), drudzy za kije, niektórzy zaś nabrali leżącego tam piasku i jeden przez drugiego rzucali na ludzi Lizymacha. (2 Mch 4:41 BT).

Zaczynamy zatem od  początku ;-) Ale najpierw odpowiem na te konkretne, wspomniane powyżej, zarzuty.  Według owego nieznanego z nazwiska filologa greckie słowo „petros” jest przymiotnikiem i znaczy: ‘skalisty, skalny’. W żadnym leksykonie biblijnym nie znalazłem takiego znaczenia. Wszystkie one wskazują na to, że „petros” jest rzeczownikiem rodzaju męskiego oznaczającym „kamień” lub „skałę”. A greckim przymiotnikiem mającym znaczenie: „kamienisty, skalisty, czy skalisty” jest słowo πέτρινος, -η, -ον (czyt. petrinos, ) od słowa „petra”, o czym można się przekonać klikając na ten link: http://www.perseus.tufts.edu/hopper/morph?l=petrinos&la=greek#lexicon 

A teraz przejdźmy do tekstów z Drugiej Księgi Machabejskiej. Tak, trudno dopatrzeć się w tych wymienionych wersetach znaczenia „skała”, i jest oczywistym, że „kamień” to jedyne słowo, które można użyć w tłumaczeniu w tym kontekście. Czy zatem „petros” może oznaczać „skałę”?

W tym miejscu zacytuję protestancki Teologiczny Słownik Biblijny Nowego Testamentu:

„Nie ma ściśle określonej różnicy w znaczeniu pomiędzy tymi dwoma greckimi słowami, chociaż w codziennym użyciu ‘petros’ oznacza raczej wyizolowaną skałę (isolated rock), a ‘petra’ masyw skalny (cliff)”.[i]

Te słowa protestanckiego autora nie są zbyt przekonywujące dla mojego przyjaciela. Dlatego byłem zmuszony poszukać mocniejszego argumentu. I znalazłem go w pismach żydowskiego pisarza Józefa, który żył i tworzył w jęz. greckim w tym samym czasie, kiedy powstawał Nowy Testament. Z jego dzieła „Starożytności żydowskie” przytoczę dwa fragmenty (pierwszy ze słowem „petros”, drugi z „petra”). W pierwszym z tych fragmentów autor przywołuje biblijną scenę śmierci Abimeleka, który zginął zabity „kamieniem od żaren” (Biblia Tysiąclecia) zrzuconym mu na głowę przez staruszkę (Sdz 9, 53). Poniżej oryginał z pisma Flawiusza ze słowem „petros”, a następnie angielskie i polskie tłumaczenie:

^§142 τοῦ δὲ βασιλέως ἀκούσαντος

10†     παρὰ τῶν ἀγγέλων ταῦτα καὶ δυσφοροῦντος φάσκοντος

11†     ἁμαρτεῖν αὐτοὺς τῷ τείχει προσβαλόντας, δέον ὑπονόμοις καὶ μηχανήμασιν

12†     ἑλεῖν πειρᾶσθαι τὴν πόλιν, καὶ ταῦτ ̓ ἔχοντας παράδειγμα

13†     τὸν Γεδεῶνος υἱὸν Ἀβιμέλεχον, ὃς ἐπεὶ τὸν ἐν Θήβαις

14†     πύργον ἑλεῖν ἐβούλετο βίᾳ, βληθεὶς ὑπὸ πρεσβύτιδος πέτρῳ κατέπεσε

15†     καὶ ἀνδρειότατος ὢν διὰ τὸ δυσχερὲς τῆς ἐπιβολῆς αἰσχρῶς

16     ἀπέθανεν· (Josephus, F., & Niese, B. (1888–). Flavii Iosephi opera recognovit Benedictvs Niese ... Berolini: apvd Weidmannos.)

“(142) When the king had heard this of the messengers, he took it heinously, and said that they did wrong when they assaulted the wall, whereas they ought, by undermining and other stratagems of war, to endeavor the taking of the city, especially when they had before their eyes the example of Abimelech, the son of Gideon, who would need take the tower in Thebes by force, and was killed by a large stone thrown at him by an old woman; and, although he was a man of great prowess, he died ignominiously by the dangerous manner of his assault.” ( Josephus, F., & Whiston, W. (1987). The works of Josephus: complete and unabridged. Peabody: Hendrickson, (księga VII, rozdział 7, § 142)).

“Wysłuchawszy sprawozdania posłańców, król bardzo był nierad; zganił ich za to, że próbowali wdzierać się na mury, zamiast dobierać się do miasta za pomocą podkopów i machin oblężniczych; powinni byli przypomnieć sobie los Abimelecha, syna Gedeonowego, który podczas szturmu podczas szturmu miasta Teby ugodzony został głazem zrzuconym przez jakąś staruszkę i przy całym swoim wielkim męstwie haniebnie życie zakończył wskutek niefortunnej metody szturmowania grodu”.

Mowa tu o „głazie”, a więc nie o kamyku, ale skoro potrafiła go unieść staruszka, nie mógł być bardzo wielki. Na innym miejscu w tym samym dziele autor przedstawiając podobną scenę do tej opisanej w 2 Mch 1, 16, używa słowa „petra” (w celowniku liczbie mnogiej):

8†     ^§459 πεπληρωμένων δὲ τῶν οἰκήσεων ὁπλιτῶν καί τινων ἀναφευγόντων

9†     ἐπὶ τὰς στέγας κρατεῖ τούτων, καὶ τοὺς ὀρόφους τῶν οἴκων

10†     ἀνασκάπτων ἔμπλεα τὰ κάτω τῶν στρατιωτῶν ἑώρα ἀθρόων ἀπειλημμένων.

11†     ^§460 τούτους μὲν οὖν πέτραις ἄνωθεν βάλλοντες σωρηδὸν

12†     ἐπ ̓ ἀλλήλοις ἀνῄρουν· καὶ θέαμα τοῦτο δεινότατον ἦν κατὰ τόνδε

13†     τὸν πόλεμον νεκρῶν τὸ πλῆθος ἀπείρων ἐντὸς τῶν τειχῶν ἐπ ̓

14     ἀλλήλοις κειμένων  (Josephus, F., & Niese, B. (1888–). Flavii Iosephi opera recognovit Benedictvs Niese ... Berolini: apvd Weidmannos.)

“(459) and as the houses were full of armed men,^b and many of them ran as far as the tops of the houses, he got them under his power, and pulled down the roofs of the houses, and saw the lower rooms full of soldiers that were caught, and lay all on a heap; (460) so they threw stones down upon them as they lay piled one upon another, and thereby killed them; nor was there a more frightful spectacle in all the war then this, where, beyond the walls, an immense multitude of dead men lay heaped one upon another”  (Josephus, F., & Whiston, W. (1987). The works of Josephus: complete and unabridged. Peabody: Hendrickson, (księga XIV, rozdział 15, § 459-460))

„I kiedy domy wypełniły się uzbrojonymi mężczyznami i wielu z nich wybiegło aż na dachy, [Herod] zdobył domy i zburzył dachy, i zobaczył pomieszczenia poniżej wypełnione stłoczonymi żołnierzami; wtedy rzucali na nich z góry kamienie i w ten sposób zabili ich; Był to najokropniejszy widok w tej wojnie – te ogromne stosy trupów leżące jedne na drugich wewnątrz murów”.

Z pism Józefa Flawiusza wynika, że w jęz. greckim słowa „petra” i „petros” mogły być używane zamiennie; nie tylko „petros”, ale także i „petra” może oznaczać „kamień” czy „głaz” na tyle mały, że można nim rzucić.

______________________________

Linki:
http://niebieski519.blogspot.com/2011/02/ty-jestes-skaa-prymat-sw-piotra-i-jego.html

http://niebieski519.blogspot.com/2014/06/dlaczego-katolicy-tytuuja-papieza-ojcem.html

http://niebieski519.blogspot.com/2011/07/kto-tu-jest-manipulatorem.html

http://analizy.biz/marek1962/prymat.htm

---

^b It may be worth our observation here, that these soldiers of Herod could not have gotten upon the tops of these houses which were full of enemies, in order to pull up the upper floors and destroy them beneath, but by ladders from the outside; which illustrates some texts in the New Testament, by which it appears that men used to ascend thither by ladders on the outside. See Matt. 24:17; Mark 13:15; Luke 5:19; 17:31.

[i] “The difference in meaning between the two Gk. words is not fixed, though in common Gk. usage ὁ πέτρος tends to denote the isolated rock and ἡ πέτρα the cliff” (Kittel, G., Bromiley, G. W., & Friedrich, G. (Eds.). (1964–). Theological dictionary of the New Testament (electronic ed., Vol. 6, p. 101). Grand Rapids, MI: Eerdmans.)