Różnice i próby uzgodnienia dwóch genealogii Jezusa

Różnice

(1) Mateusz podaje królewską dynastię od Dawida do Jechoniasza, natomiast Łukasz śledzi pochodzenie Jezusa od Natana syna Dawida poprzez serię różnych i nieznanych imion; obie listy spotkają się ponownie w Salatielu, którego ma różnych ojców w dwóch wykazach (Mt 1, 12; Łk 3, 27).

(2) Od Zorobabela do Józefa obie listy składają się z nieznanych imion; imiona podane w jednej liście różnią się od tych podanych w drugiej; spotykają się dopiero w osobie Józefa. Ojcem Józefa w Mt 1, 16 jest Jakub, w Łk 3, 23 – Heli.

(3) Mateusz ma trzynaście imiona od niewoli do Jezusa (pomimo jego twierdzenia w 1, 17, że jest ich czternaście), Łukasz ma dwadzieścia dwa w tym samym okresie – co wydaje się bardziej prawdopodobną liczbą na czas sześciu wieków, choć Mateuszowa wersja nie jest niemożliwa, pomimo tego, iż wielu ją podważa.

(4) Mateuszowa wersja zawiera wprowadzenie (1, 1), odniesienia do braci Judy i Jechoniasza (1, 2.11), cztery kobiety (1, 3.5n) oraz zamierzony 3x14 system (1, 17).

(5) Mateusz przedstawia listę w sposób zstępujący, Łukasz w sposób odwrotny; Mateusz stosuje formułę: „N był ojcem N”, a Łukasz podaje imiona poprzedzone rodzajnikiem w dopełniaczu.

(6) Mateusz cofa się do Abrahama, Łukasz do Adama. Oprócz tych różnic istnieją drobne różnice w ortografii imion wspólnych dla obu list.

Próby uzgodnienia genealogii.

Przed wszystkim dwie pierwsze wymienione wyżej różnice były powodem licznych prób zharmonizowania dwóch list. Najczęściej powtarzające się hipotezy można streścić następująco:

(1) Oba wykazy są genealogiami Józefa, ale podczas gdy Mateusz śledzi pochodzenie biologiczne, Łukasz prawne. Najwcześniejszą zachowaną próbą uzgodnienia dwóch genealogii jest ta Afrykanusa, pochodząca z czasów ok. roku 200. Przyjmuje on, że kluczem do pogodzenia różnić jest prawo lewiratu: Mattan, dziadek Józefa w liście Mateusza, ożenił się z Estą (ang. Estha) i spłodził Jakuba. Po śmierci Mattana, Melchi (niespokrewniony z Mattanem), dziadek Józefa w liście Łukasza, wziął Estę za żonę i z tego małżeństwa narodził się Heli; stąd Jakub i Heli byli przyrodnimi braćmi. Heli ożenił się i zmarł bezdzietnie, jego brat Jakub poślubił według prawa lewiratu wdowę po nim i stał się fizycznym ojcem Józefa. Z tego wynika, że Mateusz podał listę fizycznych przodków Józefa, Łukasz zaś przedstawił listę jego przodków według prawa. Można to przedstawić w formie diagramu:

(2) W czasach nowożytnych coraz częściej sugeruje się, że Mateusz podał listę prawnych przodków, a Łukasz naturalnych.

(3) Za Anniusem z Viterbo (ok. 1490), Lutrem i Bengalem cześć współczesnych uczonych przyjmuje, że Mateuszowa lista przedstawia genealogię Józefa, a Łukaszowa genealogię Maryi. Ten pogląd jest zazwyczaj związany z założeniem, że wyrażenie „jak mniemano” (Łk 3, 23), zastosowane zostało tylko do Józefa [natomiast nie odnosi się do dalszych przodków, bo oni byli cielesnymi przodkami Maryi, a więc konsekwentnie i Jezusa].

(4) Tertulian i niektórzy ze współczesnych uczonych odwracają powyższy pogląd i uważają, że Mateusz podał genealogię Maryi, a Łukasz – Józefa.

Żadna z tych prób nie jest całkowicie przekonywująca. Chociaż można argumentować, że studium genealogii Jezusa u Łukasza ukazuje dokładniejsze wykorzystanie historycznych informacji niż to miało miejsce u Mateusza (jak czyni to Jeremias, s. 292-97), byłoby czymś nierozważnym traktowanie genealogii Jezusa jako czyste odbicia dokładnych historycznych faktów dotyczących Jego pochodzenia, zwłaszcza w świetle egzegezy midrastycznej (midrashic), która zazwyczaj towarzyszyła rabinicznym spekulacjom mesjańskim. (Vol. 2: The International Standard Bible Encyclopedia, Revised. 1988 (G. W. Bromiley, Ed.) (430). Wm. B. Eerdmans)